सदर संकल्पना चर्चेत का?
- डेमोक्रॅटिक रिपब्लिक ऑफ काँगोने तंत्रज्ञान क्षेत्रातील दिग्गज कंपनी अॅपलच्या उपकंपन्यांविरुद्ध फ्रान्स आणि बेल्जियममध्ये फौजदारी तक्रारी दाखल केल्या आहेत, त्यांच्यावर संघर्षजन्य खनिजे वापरण्याचा आरोप करण्यात आला आहे.
- “संघर्षजन्य खनिजे” ही संकल्पना 2010 मध्ये अमेरिकेच्या फेडरल कायदा “डॉड-फ्रँक वॉल स्ट्रीट कायदा, कलम 1502” अंतर्गत सादर करण्यात आली.
- संघर्षजन्य खनिजे म्हणजे सोनं, कोलंबाइट-टँटलाइट, कॅसिटेराइट, वोल्फ्रामाइट आणि त्यांच्यापासून मिळणारे टँटलम, टीन आणि टंगस्टन (3TG), जे मुख्यतः डेमोक्रॅटिक रिपब्लिक ऑफ काँगो (DRC) आणि त्याच्या आसपासच्या प्रदेशांमध्ये आढळतात.
संघर्षजन्य खनिजे म्हणजे काय?
- अशा प्रदेशांतील खनिजे जी सशस्त्र गटांना आर्थिक मदत करतात आणि मानवाधिकारांचे उल्लंघन घडवतात.
- प्रमुख संघर्षजन्य खनिजे (3TG): टीन, टँटलम, टंगस्टन आणि सोनं (OECD वर्गीकरण).
- प्रमुख स्रोत: काँगो (DRC), सिएरा लिओन, व्हेनेझुएला आणि इतर अस्थिर प्रदेश.
- उत्खनन: कॅसिटेराईट (टीन), कोलंबाइट-टँटलाइट (टँटलम) आणि वोल्फ्रामाइट (टंगस्टन) यांसारख्या धातूंपासून प्राप्त.
संघर्षजन्य खनिजांचा वापर
- टँटलम: इलेक्ट्रॉनिक्स (फोन, संगणक, जेट टर्बाइन) मधील कॅपॅसिटर्समध्ये वापरले जाते.
- टीन: सर्किट सोल्डरिंग, ऑटोमोबाईल भाग, आणि पॅकेजिंगमध्ये वापरले जाते.
- टंगस्टन: ऑटोमोबाईल उद्योग, कटिंग टूल्स, आणि दिव्यांमध्ये वापरले जाते.
- सोनं: दागिन्यांसाठी, इलेक्ट्रॉनिक्स, आणि सर्किट कंडक्टिव्हिटीसाठी महत्त्वाचे.
संघर्षजन्य खनिजांचे परिणाम
- सशस्त्र गटांना आर्थिक मदत: या खनिजांपासून मिळणारा नफा संघर्ष आणि बंडखोरीला चालना देतो.
- बालमजुरी व शोषण: लहान मुले आणि मजूर धोकादायक परिस्थितीत काम करतात.
- भ्रष्टाचार आणि काळा पैसा: अवैध व्यापार गुन्हेगारी आणि भ्रष्टाचारास हातभार लावतो.
- पर्यावरणीय हानी: जंगलतोड, प्रदूषण आणि परिसंस्था नष्ट होणे.
- मानवाधिकारांचे उल्लंघन: जबरदस्ती स्थलांतर, हिंसा, आणि आर्थिक प्रगतीचा अभाव.
कायदेशीर चौकट आणि नियम
- OECD प्रोटोकॉल: जबाबदारीने खनिज पुरवठा साखळी व्यवस्थापनासाठी 5-स्तरीय मार्गदर्शक तत्त्वे.
- EU 3TG नियम: पारदर्शकता आणि नैतिक पुरवठ्यासाठी कठोर नियम.
- डॉड-फ्रँक कायदा (USA): पुरवठा साखळीत संघर्षजन्य खनिजांचा वापर जाहीर करणे बंधनकारक.
