अंतर्गत सुरक्षा – अर्थ आणि व्याप्ती

प्रस्तावना 2013 साली केंद्रीय लोकसेवा आयोगाने नागरी सेवा मुख्य परीक्षेचा अभ्यासक्रम बदलला आणित्या अभ्यासक्रमात अंतर्गत सुरक्षा या विषयाचा स्पष्टपणे उल्लेख करण्यात आला. एकविसाव्या शतकातील बदललेल्या परिस्थितीमुळे अंतर्गत सुरक्षेच्या रूपाने राष्ट्रीय सुरक्षेच्या समोर एक आव्हानाचा मुद्दा निर्माण झाला आहे. त्यामुळेच केंद्रीय लोकसेवा आयोगाला या विषयाचा अभ्यासक्रमात समावेश करणे गरजेचे वाटले. नव्याने समाविष्ट ‘अंतर्गत सुरक्षा’ या विषयाच्या…

Read More

महाराष्ट्राचा अर्थसंकल्प – २०२५-२६

महाराष्ट्राच्या २०२५-२६ या वर्षाच्या अर्थसंकल्पातील तरतुदी आणि महत्वाचे मुद्दे पुढील प्रमाणे आहेत. टीप – मुख्य परीक्षेच्या दृष्टीने महत्वाचे धोरण आणि योजना यांचा तपशील खाली देण्यात आला आहे. या व्यतिरकीत कर आणि महासुलच्या संदर्भातील तरतुदी मुद्दाम या लेखात देण्यात आल्या नाहीयेत. कारण परीक्षेच्या दृष्टीने त्या तितक्या महत्वपूर्ण नाहीयेत.

Read More

सामान्य अध्ययन – 3 (2018 प्रश्नपत्रिका)

1. “वहनीय (ऐफोर्डेबल), विश्वसनीय, धारणीय तथा आधुनिक ऊर्जा तक पहुँच संधारणीय (सस्टेनबल) विकास लक्ष्यों (एस० डी० जी०) को प्राप्त करने के लिए अनिवार्य है।” भारत में इस संबंध में हुई प्रगति पर टिप्पणी कीजिए। (उत्तर 150 शब्दों में दीजिए) “Access to affordable, reliable, sustainable and modern energy is the sine qua non to achieve Sustainable…

Read More

सामान्य अध्ययन – 3 (2017 प्रश्नपत्रिका)

1. भारत की संभाव्य संवृद्धि के अनेक कारको में बचत दर, सर्वाधिक प्रभावी है। क्या आप इससे सहमत हैं? संवृद्धि संभाव्यता के अन्य कौन से कारक उपलब्ध हैं ? (उत्तर 150 शब्दों में दें) Among several factors for India’s potential growth, savings rate is the most effective one. Do you agree? What are the other…

Read More

सामान्य अध्ययन – 3 (2016 प्रश्नपत्रिका)

निम्नलिखित सभी प्रश्नों के उत्तर दीजिए। प्रत्येक प्रश्न का उत्तर अधिकतम 200 शब्दों में दीजिए। प्रत्येक प्रश्न समान अंक का है। Answer all the following questions. Each question is to be answered in not more than 200 words. Each question carries equal marks. 1. भारतीय अर्थव्यवस्था में वैश्वीकरण के परिणामस्वरूप औपचारिक क्षेत्र में रोज़गार कैसे…

Read More

सामान्य अध्ययन – 3 (2015 प्रश्नपत्रिका)

सभी प्रश्नों के उत्तर दीजिए जो प्रत्येक 200 शब्दों से अधिक नहीं होने चाहिए। उत्तर की अन्तर्वस्तु उसकी लम्बाई से अधिक महत्त्वपूर्ण है। सभी प्रश्नों के समान अंक हैं। Answer all the questions in NOT MORE THAN 200 words each. Contents of the answer are more important than its length. All questions carry equal marks….

Read More

सामान्य अध्ययन – 3 (2014 प्रश्नपत्रिका)

सभी प्रश्नों के उत्तर दीजिए, प्रत्येक 200 शब्दों से ज्यादा का न हो। उत्तर की विषयवस्तु शब्द-सीमा से अधिक महत्त्वपूर्ण है। सभी प्रश्नों के मान बराबर है: Answer all the questions in NOT MORE than 200 words each. Content of the answer is more important than its length. All questions carry equal marks: 12.5×20-250 सामान्यतः…

Read More

सामान्य अध्ययन – 3 (2013 प्रश्नपत्रिका)

प्रश्नों के उत्तर कोष्ठकों में निर्दिष्ट शब्द-सीमा से अधिक नहीं होना चाहिए। शब्द-विस्तार की अपेक्षा प्रश्नोत्तर की अन्तर्वस्तु अधिक महत्वपूर्ण है :- Answer questions in NOT MORE than the word limit specified for each in the parenthesis. Content of the answer is more important than its length: – Q.1. समावेशी विकास की रणनीति को ध्यान…

Read More

सामान्य अध्ययन – 3 (2024 प्रश्नपत्रिका)

सामान्य अध्ययन – 3 (2024 प्रश्नपत्रिका) भारत में सुधारों के उपरान्त की अवधि में, सामाजिक सेवाओं पर सार्वजनिक व्यय के स्वरूप एवं प्रवृत्ति का परीक्षण कीजिए। किस सीमा तक यह समावेशी संवृद्धि के उद्देश्य को प्राप्त करने के अनुरूप है? (उत्तर 150 शब्दों में दीजिए) Examine the pattern and trend of public expenditure on social…

Read More

सामान्य अध्ययन – 3 (2023 प्रश्नपत्रिका)

सामान्य अध्ययन – 3 (2023 प्रश्नपत्रिका) जी० डी० पी० में विनिर्माण क्षेत्र विशेषकर एम० एस० एम० ई० की बढ़ी हुई हिस्सेदारी तेज आर्थिक संवृद्धि के लिए आवश्यक है। इस संबंध में सरकार की वर्तमान नीतियों पर टिप्पणी कीजिए। (उत्तर 150 शब्दों में दीजिए) Faster economic growth requires increased share of the manufacturing sector in GDP,…

Read More